παραλίες - γράβες

Δαντελωτή όψη παρουσιάζουν οι Παξοί και οι Αντίπαξοι περιμετρικά. Επιτακτική ανάγκη και χρέος κάθε επισκέπτη είναι ο γύρος των νησιών με σκάφος.

Οι παραλίες (σπιάντζες), μικρές σε μέγεθος οι περισσότερες, βοτσαλόστρωτες, έχουν καθάρια, διαυγή νερά. Σπουδαιότερες είναι του Γιαννά, Σουλάνενας, Μπάλου, Αγίας Μαρίνας, στο Μογγονήσι, Κλωνί Γουλί, Καμίνι, Κακή Λαγκάδα, Αλάτι, Κηπιάδι, Μαρμάρια, Λεβρεχιό, Γλυφάδα, Μονοδέντρι, Αρκουδάκι, Ορκός, Κανόνι, Χαραμή (αμμουδιά), Αχάι, Αυλάκι, Γαλάζιο και στους Αντιπάξους οι διάφανες, πρασινογάλαζες αμμουδιές με την εξωτική γοητεία Βρίκα & Βουτούμι, πολύβουες μα παραδεισένιες, αλλά και οι βοτσαλόστρωτες ερημικές Ροδοβάνι και Σαρακήνικο.

Μαγεία πραγματική οι σπηλιές στο Μογγονήσι (τα άντρα των Νηιρίδων κατά τον επίσκοπο Παραμυθιάς Αθηναγόρα), ο τρυπητός με τη φυσική γέφυρα, ο γκρεμός του Μουσμουλιού, ο Ορθόλιθος (όρθιος βράχος μέσα στη θάλασσα), τ' Αχάι με τις συνεχόμενες σπηλιές, ο επιβλητικός γκρεμός του Ερημίτη (θαυμάσιο θέαμα το ηλιοβασίλεμα από τους Αγίους Αποστόλους στα Μποϊκάτικα Μαγαζιών με θέα το γκρεμό) και η γράβα της Υπαπαντής είναι θεάματα που η φύση σμίλεψε μες στο χρόνο, για να τη θαυμάζουμε και να την απολαμβάνουμε.

κάστρα

Το Κάστρο του 'Αη Νικόλα

Μπροστά στο λιμάνι του Γάη βρίσκεται το νησάκι του Αη Νικόλα, έκτασης 150 περίπου στρεμμάτων. Ανήκει στο Δημόσιο και την Κοινότητα Γαΐου, σε ποσοστό πάνω από 90%, και ένα μικρό του τμήμα σε ιδιώτες και την εκκλησία της Παναγίας, που είναι στο άλλο νησάκι. Στην κορυφή του νησιού, σε ύψος 45μ., ορθώνεται το κάστρο, που το 1423, μετά από άδεια της Ενετίας, άρχισε να χτίζει ο Αδάμ ΙΙ' Σαν Ιππόλυτος, για να προστατεύσει τους κατοίκους από τους πειρατές. Η είσοδός του ήταν νοτιοανατολική εκεί που αργότερα χτίστηκε ο μύλος του Κουβαλιά. Μετά την επανάσταση του 1810, οι Γάλλοι την μετέφεραν στην βορειοδυτική πλευρά, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Τότε διαμόρφωσαν και το εσωτερικό μέρος φτιάχνοντας ράμπες για ν' ανεβαίνουν τα κανόνια στα τείχη. Η κατάστασή του είναι πάρα πολύ καλή. Σώζεται η μπαρουταποθήκη, n Ενετική δεξαμενή σε άριστη κατάσταση και η Αγγλική με μικρές ζημιές, η γουαρδιόλα (παρατηρητήριο), οι στρατώνες χωρίς σκεπή και τα κανόνια στις επάλξεις.

Το νησάκι δεντροφυτεύτηκε με πρωτοβουλία του Νίκου Μπόικου (Μπιτσιτσή), από τους μαθητές της εποχής των αρχών της δεκαετίας του 30 και σήμερα αποτελεί ένα φυσικού κάλλους τοπίο, που προστατεύεται από την πολιτεία και μετά από πολυετή αγώνα των Παξινών επιδιώκεται η απόλυτη προστασία του. 'Ηδη έχει ξεκινήσει πρόγραμμα αξιοποίησης της νησίδας και του κάστρου (μέχρι τώρα είναι επισκέψιμο μόνο με άδεια της Κοινότητας Γαΐου, λόγω κινδύνου πυρκαγιάς στο πευκόδασος) που περιλαμβάνει καθαρισμό των δέντρων, θάμνων κ.λ.π., εγκατάσταση συστήματος πυροπροστασίας, συντήρηση και επισκευή του κάστρου, ούτως ώστε να είναι προσιτό σε όλους για να μπορούν να απολαύσουν τη φυσική του ομορφιά, την υπέροχη θέα και να γνωρίσουν από κοντά τον τόπο που διαδραματίστηκε η ιστορία των Παξών.

Το κάστρο του Δαλιέτου

Στη Λάκκα, στη θέση Μπαμπακά, πριν από την αμμουδιά του Χαραμή, βρισκόταν το κάστρο του Δαλιέτου. Δυστυχώς, επειδή ήταν κοντά στον οικισμό, πήραν την πέτρα και τη χρησιμοποίησαν στο χτίσιμο οικοδομών πριν από πολλά χρόνια και δεν υπάρχουν πλέον ίχνη του. (Εφημ. ΗΧΩ των Παξών Φ.97/6-81)

ιαματικές πηγές

Σ’έναν τόπο που αναβλύζει η ομορφιά και τα πάντα κατακλύζονται από τις εναλλαγές του πράσινου, θά’ταν άδικο να απουσιάζουν και κάποια άλλα στοιχεία, που συνεισφέρουν στην αγαλλίαση και στην υγεία. Οι πηγές, από παλιά γνωστές στους Παξούς, πηγάζουν από το υπέδαφος και χύνονται στη θάλασσα. Οι περισσότερες είναι θειούχες και μελετήθηκαν το 1907 από τον Ιταλό φυσικό Αλ. Μαρτέλλι. Οι πηγές εντοπίστηκαν από τους ντόπιους, διαμορφώθηκαν σαν πισίνες και χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα, για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, ιδιαίτερα στους ρευματισμούς. Οι σπουδαιότερες είναι: του Οζιά, του Γιαννά και της Γλυφάδας.

ελιά

Σύμφωνα με τους ειδικούς, n ελιά είναι πάνω από χίλια χρόνια, που πρωτοφυτεύτηκε στους Παξούς. Μερικά γιγάντια δέντρα, που έχουν επιζήσει πιστοποιούν την ηλικία τους. Η μεγάλη φύτευση όμως έγινε το διάστημα της Ενετοκρατίας (1386 - 1797). Σκοπός της Ενετίας το κέρδος. Από τη μια θα προμηθευότανε λάδι χωρίς δασμούς κι απ' την άλλη θα αποκτούσαν οι υπήκοοί της Παξινοί κάποιο εισόδημα. Για να πετύχει η προσπάθεια δόθηκαν κίνητρα, όπως απαλλαγή της δεκάτης για 10 χρόνια και χρηματική πληρωμή 40 τσεκίνια για το φύτεμα 100 δέντρων. Τότε κεντρώθηκαν (ημερώθηκαν - μπολιάστηκαν) οι αγριελιές, που ήταν άφθονες.

Το 1766 ο αριθμός των ελαιοδέντρων είναι 28.672. Το 1781 ανέρχονται σε 74.151. Ο Σαλβατώρ αναφέρει πως το 1895 υπάρχουν 440.000 καλλιεργημένες και 100.000 ακαλλιέργητες. Οι τελευταίοι αριθμοί είναι υπερβολικοί. Το σωστό νούμερο των ελιών στους Παξούς δεν πρέπει να ξεπερνά τα 200.000 δέντρα.

Μαζί με τις ελιές χτίστηκαν και οι πεζούλες (λιθιές), για να συγκρατούν το λιγοστό χώμα, που n βροχή παράσερνε στη θάλασσα. Η ποιότητα του λαδιού είναι εξαιρετική. Το 1800 χρυσό βραβείο παίρνει ο Αθανάσιος Παπαμάρκος, για το λάδι του, στην έκθεση του Παρισιού. Το 1862 βραβείο έξοχης ποιότητας στη Διεθνή έκθεση του Λονδίνου δίνεται στους Α. Μπογδάνο και Αλοΐζιο Βελλιανίτη. Το 1867 βραβείο έξοχης ποιότητας στην παγκόσμια έκθεση του Παρισιού ξαναπαίρνει ο Αλ. Βελλιανίτης. Ακολουθεί το 1870 στην Ολυμπιακή έκθεση με χάλκινο μετάλλιο ο Ιωάννης Κατσίμης και με αργυρό ο Δήμαρχος Παξών.

Μετά την πτώση της Ενετίας οι εξαγωγές οδηγήθηκαν προς τη Ρωσία, Τουρκία και Γαλλία. Μπρατσέρες (είδος καραβιού) έφταναν έξω από το λιμάνι του Γάη και οι έμποροι έστελναν τα ασκιά (ασκοί από δέρμα ζώου) δεμένα το ένα πίσω από το άλλο μέσα στη θάλασσα με σχοινί που το τραβούσαν και φόρτωναν τ' αμπάρια. Χώροι αποθήκευσης ήταν οι καπάσες (πιθάρια), οι πύλες (ορθογώνια πέτρινα δοχεία φερμένα από τη Μάλτα) και οι στέρνες, που ήταν λαξευμένες στο βράχο, στα υπόγεια των σπιτιών. Σήμερα χρησιμοποιούνται τενεκεδένια δοχεία μεγάλης χωρητικότητας, αλλά και σιδερένια βαρέλια.

Η παραγωγή το 1776 είχε φτάσει τους 500 τόνους λαδιού αυξανόμενη συνέχεια, για να τετραπλασιαστεί το 1990.

Το 1905 έγινε τυποποίηση του Παξινίτικου λαδιού από τον Γεώργιο Αντίοχο στο Μίτσιγκαν των Η.Π.Α.

Το 1924 δημιουργήθηκε ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Γαΐου, από μια ομάδα παραγωγών. 'Εφτιαξε δικό του εργοστάσιο. 'Επαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο στn συγκράτηση του αγωγιού και στην αύξηση της τιμής του λαδιού. Σήμερα συνεχίζει την ανοδική του πορεία με τη νέα τεχνολογία. Η προσπάθεια του Σπύρου Αντίοχου (Αμερικάνου), προέδρου της Κοινότητας Μαγαζιών, και o αγώνας του για την κατάργηση των αεροψεκασμών με επιβλαβή φυτοφάρμακα, αγκαλιάστηκε από τη διοίκηση του Συνεταιρισμού.

Μετά από μακρόχρονες ενέργειες έγινε εφικτό να σταματήσουν οι αεροψεκασμοί στους Παξούς από το 1990. Μια μεγάλη μερίδα παραγωγών ακολουθεί βιολογική καλλιέργεια, χρησιμοποιώντας παγίδες μαζικής παγίδευσης για το δάκο και διαφόρων τύπων φυσικά λιπάσματα. Πάνω από 2000 στρέμματα, που συνεχώς αυξάνονται, καλλιεργούνται βιολογικά και επιδοτούνται, ενώ οι Παξοί έχουν αναδειχθεί το πρώτο βιολογικό μέρος της Ελλάδας.

Το είδος της ελιάς είναι λιανολιά και μαζεύεται με ελαιόδιχτα, εφόσον ο καρπός ωριμάσει και πέσει. Οι βρώσιμες ελιές είναι: χοντρολιές, κοπανιστές, θρουμπολιές, σταχτολιές, νερολιές, σαλαμούρας, φρυμένες κ.α. Η ελιά είναι αυτή που κουνάρησε κι ανάθρεψε τον πληθυσμό του νησιού και για αιώνες κρατούσε το μέγιστο ποσοστό του κατά κεφαλήν εισοδήματος του Παξινού. Παρά την ανάπτυξη του τουρισμού τις τελευταίες δεκαετίες, το εισόδημα της ελιάς παραμένει ένα υπολογίσιμο βοήθημα για κάθε νοικοκυριό.